mạc đĩnh chi là ai

Mạc Đĩnh Chi 莫挺之
Tượng thờ Mạc Đĩnh Chi ở Đền thờ Đức Thánh Trần ở Tân Phú Bạn đang xem: mạc đĩnh chi là ai
Thông tin tưởng chung
Sinh	1272 Hải Dương
Mất	1346（74 tuổi) Thăng Long
Tên giàn giụa đủ Mạc Đĩnh Chi Tên tự Tiết Phu (節夫) Tên hiệu Tích Am (僻庵) Thụy hiệu Kiến Thủy Khâm Minh Văn Hoàng Đế (建始欽明文皇帝)
Thân phụ	Mạc Đĩnh Kỳ (莫挺期)
Học vấn	Trạng vẹn toàn mái ấm Trần

Mạc Đĩnh Chi (chữ Hán: 莫挺之 1272 - 1346), thương hiệu tự động là Tiết Phu (節夫), hiệu là Tích Am (僻庵) là một trong những quan tiền đại thần và mái ấm nước ngoài phó có tiếng triều Trần nhập lịch sử hào hùng VN.^[1] Năm 1304, đời vua Trần Anh Tông niên hiệu Hưng Long loại 12, ông thi đua đỗ trạng vẹn toàn. Nhờ mưu trí, nắm vững thâm thúy rộng lớn, ông rất nhiều lần được cử lên đường sứ quý phái Trung Quốc. Trong khi, ông còn được nghe biết như thể tổ tiên trực hệ của những đời hoàng thượng mái ấm Mạc, được Mạc Thái Tổ truy tôn thụy là Kiến Thủy Khâm Minh Văn Hoàng Đế (建始欽明文皇帝).

Xuất thân[sửa | sửa mã nguồn]

Theo Đại Việt sử ký toàn thư, Mạc Đĩnh Chi quê quán xứ thôn Bàng Hà^[2] và Ba Điểm. Trong cuộc kháng chiến chống quân Nguyên năm 1287 đang được theo dõi mặt hàng quân Nguyên. Nhà Trần sau thành công đang được trị tội cả thôn, bắt dân thực hiện lính lệ cho những vương vãi hầu mái ấm Trần, ko mang đến thực hiện quan tiền, tuy nhiên về sau năm 1304, Mạc Đĩnh Chi vẫn được ứng thi đua và thực hiện quan tiền.^[3]

Theo Lịch triều hiến chương loại chí, Mạc Đĩnh Chi là kẻ thôn Lũng Động, thị trấn Chí Linh, Hải Đông (nay là thôn Long Động, xã Nam Tân, thị trấn Nam Sách, tỉnh Hải Dương), tổ tiên là Mạc Hiển Tích đỗ khoa Thái học viên năm Bính Dần đời vua Lý Nhân Tông.^[4] Ông mưu trí rộng lớn người, tuy nhiên tướng tá mạo xấu xa xí.^[1]

Chiêu Quốc Vương Trần Ích Tắc phanh học tập lối, tụ tập văn sĩ tư phương, chu cung cấp mang đến ăn diện, giảng dạy nhiều nhân tài, nhập cơ với Mạc Đĩnh Chi. Sách Đại Việt sử ký toàn thư chép rằng: Ích Tắc là con cái loại của Thượng hoàng, mưu trí hiếu học tập, thông hiểu lịch sử hào hùng, lục nghệ, văn hoa nhất đời. Dù nghề nghiệp lặt vặt như đá cầu, tiến công cờ, ko nghề nghiệp gì ko thông thạo; từng phanh học tập lối ở mặt mũi hữu phủ đệ, tụ tập văn sĩ tư phương mang đến học hành, cung cấp mang đến ăn diện, giảng dạy trở nên tài như Mạc Đĩnh Chi ở Bàng Hà, Bùi Phóng ở Hồng Châu,... bao gồm đôi mươi người, đều được sử dụng mang đến đời.^[5]

Sự nghiệp[sửa | sửa mã nguồn]

Năm 1304 đời vua Trần Anh Tông niên hiệu Hưng Long loại 12, triều đình phanh khoa thi đua Cống sĩ lấy 44 người đỗ Thái học viên (tiến sĩ).^[5] Mạc Đĩnh Chi đỗ Trạng nguyên; Bùi Mộ đỗ bảng nhãn, Trương Phóng đỗ thám hoa. Khi mới mẻ đỗ mái ấm vua chê ông xấu xa, Mạc Đĩnh Chi bèn thực hiện bài bác phú Ngọc tỉnh liên (Sen nhập giếng ngọc) nhằm tự động ví bản thân với sen. Trong bài bác phú với đoạn:

Há rằng trống không trống rỗng bất tài

Thuyền quyên lắm kẻ lỡ thời thương thay cho.

Nếu tớ lưu giữ mực trực tiếp tức thì.

Mưa tụt xuống dông táp coi ni cũng thường

Vua Trần Anh Tông coi rồi biểu dương hoặc, thăng thực hiện Thái học viên dũng thủ, sung chức Nội thư gia.^[1]

Tham dự triều chính[sửa | sửa mã nguồn]

Thời vua Trần Minh Tông, Mạc Đĩnh Chi càng được tin tưởng sử dụng trọng đãi. Ông là kẻ thanh liêm, vua biết mong muốn demo ông, sai người lấy 10 vạn quan tiền chi phí nhằm trước cửa ngõ mái ấm ông. Sáng ngày sau Đĩnh Chi lấy ví tiền lên triều, tâu mái ấm vua, Vua nói: "Không ai nhận chi phí ấy, thì mang đến khanh lấy nhưng mà chi dùng". Ông đang được kể từ chối và không sở hữu và nhận vì thế nhận định rằng người thất lạc tiếp tục lo ngại , thời điểm hiện nay vua cho thấy rằng chỉ demo lòng và trao mang đến Mạc Đĩnh Chi phần thông thường vì thế lòng cương trực.^[4]

Mạc Đĩnh Chi cùng theo với những vị Trần Thời Kiến, Đoàn Nhữ Hài, Độ Thiên Lư, Nguyễn Dũ, Phạm Mại, Phạm Ngộ, Nguyễn Trung Ngạn,... được sử quan tiền Ngô Thì Sĩ đánh giá nhập Việt sử chi phí án: Các ông này Lúc thực hiện quan tiền, ngạnh trực dám rằng trực tiếp, với tư thế đại thần và nhân tài thịnh nhất rộng lớn triều những vua khác.^[4]

Thời vua Trần Hiến Tông ông thực hiện chức Nhập nội hành khiển, Lang trung hữu ty, trả quý phái thực hiện Lang trung miêu tả ty trải cho tới chức Tả bộc xạ ở mặt hàng quan tiền đồ sộ.^[1]

Đi sứ mái ấm Nguyên[sửa | sửa mã nguồn]

Năm 1308 đời vua Trần Anh Tông, Mạc Đĩnh Chi lên đường sứ mái ấm Nguyên, mừng vua Nguyên Vũ Tông mới mẻ đăng quang.^[a] Đó là khi mới mẻ đôi mươi năm tiếp theo cuộc chiến tranh chống quân Nguyên loại 3 (1287-1288), sứ cỗ bị nắn gân cốt cực mạnh.

Tuy nhiên nhập hoạt động và sinh hoạt bang phó ông đang được tỏ rõ ràng khí phách và tài năng của tôi. Hoạt động và tài năng văn hoa của ông đang được nhằm lại nhiều giai thoại có tiếng.

Sau cơ năm Nhâm Tuất (1322) ông lên đường sứ lượt 2, tuy nhiên ko tìm kiếm ra mối cung cấp tin tưởng.

Giai thoại lên đường sứ[sửa | sửa mã nguồn]

Tại cửa ngõ ải[sửa | sửa mã nguồn]

Thử thách văn hoa thứ nhất là vì trời mưa nên Sứ cỗ cho tới cửa quan Pha Lũy (nay là ải Nam Quan) bị trễ. Quan trấn ải phía Trung Quốc ko Chịu đựng phanh cổng trở nên, tuy nhiên vì thế biết khét tiếng ông, nên demo tài vì chưng câu đối:

Quá quan tiền trì, quan tiền quan bế, nguyện quá khách hàng quá quan

Nghĩa là: Qua cửa ngõ quan tiền trễ, cửa ngõ quan tiền đóng góp, mời mọc khách hàng qua loa lối qua loa cửa ngõ quan tiền.

Ông đang được đáp lại:

Tiên đối dị, đối đối nan, thỉnh tiên sinh tiên đối

Nghĩa là: Ra câu đối trước thì dễ dàng, đối câu đối mới mẻ khó khăn, van lơn tiên sinh đối trước.

Quan lưu giữ ải phục tài, tức tốc Open ải đón sứ cỗ và tiếp đãi rất rất trang trọng.

Buổi tiếp loài kiến đầu tiên[sửa | sửa mã nguồn]

Khi cho tới Đại Đô (nay là Bắc Kinh, Trung Quốc), thấy Mạc Đĩnh Chi người thấp nhỏ xíu, nên người Nguyên tỏ ý khinh thường thông thường. Trong buổi tiếp loài kiến thứ nhất người triều Nguyên đang được đi ra câu đối:

Nhật hoả vân yên ổn, bạch đán thiêu tàn ngọc thố

Nghĩa là: Mặt trời là lửa, mây là sương, buổi ngày thiêu cháy vừng trăng. Hàm ý là đại quốc vừa sức nhen nhóm cháy nước nhỏ.

Xem thêm: toi la ai em la ai karaoke

Mạc Đĩnh Chi đang được đối lại:

Nguyệt cung tinh anh đạn, hoàng hít xạ lạc kim ô

Nghĩa là: Trăng là cung, sao là đạn, giờ chiều tối phun rụng mặt mũi trời. Hàm ý là nước nhỏ cũng hoàn toàn có thể ngăn chặn nước rộng lớn nhập thực trạng phù hợp.

Vế đối này của Mạc Đĩnh Chi còn lấy kỳ tích Hậu Nghệ xạ nhật, hoặc Hậu Nghệ phun rụng chín mặt mũi trời thực hiện gốc. Kim Ô, hoặc Quạ Mặt Trời, buổi ngày cất cánh lên tai hoạ nhân gian dối. Hậu Nghệ bèn lấy cung phun rụng chín con cái, chỉ chừa lại một con cái có một không hai nhằm phát sáng nhân gian dối.

Bức giành giật chim sẻ ở phủ Tể tướng[sửa | sửa mã nguồn]

Khi Tể tướng tá triều Nguyên phanh tiệc tiếp đãi sứ cỗ Việt, ông thấy nhập phủ Tể tướng tá với tranh ảnh thêu chim sẻ vàng đậu bên trên cành trúc rất rất đẹp nhất. Đĩnh Chi kéo con cái chim sẻ xuống xé nát nhừ đi ra, người Nguyên chất vấn cớ sao ? Ông nói:Cổ nhân với vẽ mai và tước đoạt, ko thấy vẽ trúc và tước đoạt (sẻ). Trúc là quân tử, tước đoạt là xấu xa, bức trướng thêu này là người xấu xa lấn lướt người quân tử, ni tôi vì thế Thánh triều nhưng mà trừ côn trùng tệ ấy lên đường.^[4]

Bài minh dòng sản phẩm quạt[sửa | sửa mã nguồn]

Khi nhập chầu vua Nguyên Vũ Tông, đang được cuối ngày hè oi bức, với người của Sát Hợp Đài hãn quốc dưng dòng sản phẩm quạt, ông phụng mệnh thực hiện bài bác minh nhập dòng sản phẩm quạt. Sứ thần nước Cao Ly thực hiện hoàn thành trước, với 4 câu, 16 chữ, Mạc Đĩnh Chi coi thế cây viết ghi chép, hiểu rằng bài bác của sứ thần Cao Ly rồi, ngay tắp lự theo dõi ý nhưng mà thực hiện phiên câu văn lên đường, lại dẫn thêm thắt 3 câu ở nhập truyện thực hiện liên kết, được biểu dương thưởng rộng lớn, đầy đủ biết ông có tài năng và nhanh chóng lắm, người Nguyên càng thêm thắt trầm trồ. Bài minh của sứ Cao Ly:

Uẩn long trùng trùng,

Y Doãn, Chu Công.

Vũ tuyết thê thê,

Bá Di, Thúc Tề^[6].

Bài của Đĩnh Chi:

Lưu Kim thước thạch thiên địa vi lô,

nhĩ ư tư thời hề Y Chu cự nho;

Bắc phong kỳ thê vũ tuyết tái mét vật dụng,

nhĩ ư tư thời hề Di Tề trượt phu.

Y,

dụng chi tắc hành, xả chi tắc tàng,

duy trượt dữ nhĩ hữu thi đua phù.^[4][7]

Văn tế công chúa[sửa | sửa mã nguồn]

Trong thời hạn sứ cỗ lưu ở Đại Đô, với 1 công chúa mái ấm Nguyên bị tiêu diệt, sứ thần Việt Mạc Đĩnh Chi được cử hiểu văn tế. Để demo tài sứ fake nước Việt, quan tiền Sở Lễ trao mang đến ông trang giấy má chỉ mất 4 chữ Nhất. Thật là một trong những tình thế rất là hiểm túng bấn, tuy nhiên rồi ông rất rất điềm tĩnh ứng khẩu đọc:

Thanh thiên nhất đóa vân,

Hồng lô nhất điểm tuyết,

Thượng uyển nhất chi hoa,

Dao Trì nhất phiến nguyệt.

Y ! Vân giã, tuyết chi phí, hoa tàn, nguyệt khuyết !

Dịch nghĩa:

Trời xanh rì với 1 áng mây,

Hồng lô với 1 bông tuyết,

Thượng uyển với 1 cành hoa,

Dao Trì với 1 miếng trăng.

Than ôi ! Mây giã, tuyết tan, hoa tàn, trăng khuyết !

Ý rằng: bên trên trời với 1 đám mây, nhập lò lửa với 1 bông tuyết, nhập rừng hoa với 1 nhành hoa, nước Dao Trì với một phía trăng ! Than ôi ! Mây tan không còn, tuyết tan rồi, hoa tàn héo, trăng ko tròn !^[8]

Tuy nhiên bên trên thực tiễn, bài bác văn tế này là của một người sáng tác Trung Quốc, sinh sống ở thời Tống và cõi trần sau đang được lấy gán mang đến Mạc Đĩnh Chi cơ hội sau đời Tống cho tới bên trên tía thế kỷ, đang được tạo nên trở nên một mẩu chuyện giai thoại, và theo dõi Lê Quý Đôn thì bài bác văn còn được gán mang đến Nguyễn Đăng Cảo (1619 - ?) sinh sống cơ hội đời Tống sau 600 năm.^[9]

Câu thách thức bị tiêu diệt người[sửa | sửa mã nguồn]

Khi sứ cỗ bái biệt vua Nguyên Vũ Tông nhằm về nước, thì bọn họ đi ra câu thách thức hiểm hóc:

Có một cái thuyền, nhập cơ với vua, thầy học tập, và thân phụ bản thân (quân, sư, phụ) tập bơi cho tới thân mật sông chẳng may bắt gặp sóng rộng lớn đắm thuyền. Khi ấy ngươi phía trên bờ đi ra cứu vớt, tuy nhiên chỉ hoàn toàn có thể cứu vớt được một người thôi, thế thì ngươi cứu vớt ai?

Vào thời kỳ cơ, vấn đáp sai có khả năng sẽ bị tội phanh thây, chém đầu hoặc lưu níu lại, làm nước Việt thất lạc nhân tài. Nhưng ông đang được trả lời:

Thần đứng bên trên bờ, thấy thuyền bị đắm, vớ nên vội vàng nhẩy xuống sông tập bơi đi ra cứu vớt, hễ thần bắt gặp ai trước thì thần cứu vớt người ấy trước, bất kể người ấy là vua, thầy học tập hoặc thân phụ bản thân.

Cuối nằm trong ông được đi ra về.

Gia đình[sửa | sửa mã nguồn]

• Tổ tiên là Mạc Hiển Tích đỗ khoa Thái học viên năm Bính Dần đời vua Lý Nhân Tông sinh đi ra Mạc Hiển Đức, Hiển Đức sinh Hiển Tuấn, Hiển Tuấn sinh Đĩnh Kỳ. Mạc Đĩnh Kỳ sinh Mạc Đĩnh Chi.^[4]
• Mạc Đĩnh Chi sinh đi ra Mạc Cao, Mạc Cao sinh đi ra Mạc Thúy, Mạc Thúy sinh đi ra Mạc Tung, dời quý phái ở xã Lan Khê, thị trấn Thanh Hà rồi sinh đi ra Mạc Bình, Mạc Bình lại dời quý phái xã Cổ Trai, thị trấn Nghi Dương rồi trú bên trên cơ. Bình sinh đi ra Mạc Hịch, Mạc Hịch lấy phụ nữ trưởng của Đặng Xuân người nằm trong xã, sinh được tía đàn ông, con cái trưởng là Mạc Đăng Dung, con cái loại là Mạc Đăng Đốc, con cái út ít là Mạc Đăng Quyết. Mạc Đăng Dung với mức độ khoẻ, vì thế đỗ võ cử, được sung nhập quân túc vệ, cho tới phía trên phong mang đến chức này.^[5] Mạc Đăng Dung sau thực hiện vua - Mạc Thái Tổ của triều Mạc.
• Năm 1406, mái ấm Minh xâm lăng nước Đại Ngu, Mạc Địch, Mạc Thúy, Mạc Viễn và Nguyễn Huân mạo nhận là bọn họ Mạc đều là những kẻ bất khoái chí, đón mặt hàng quân Minh, người Minh đều trao mang đến quan tiền chức. Sau Mạc Thúy thực hiện cho tới Tham chính; Mạc Địch thực hiện cho tới Chỉ huy sứ; Mạc Viễn thực hiện cho tới Diêm vận sứ; Huân thực hiện cho tới Cha chính; (Thúy, Địch, Viễn là con cháu Mạc Đĩnh Chi).^[5]

Hậu duệ ở Triều Tiên[sửa | sửa mã nguồn]

Trong thời hạn lên đường sứ Trung Hoa, sứ cỗ nước Việt gặp mặt rất rất thân mật thiết với sứ cỗ nước Cao Ly. Sự tương đương thực trạng của nhì nước trước cường quốc Trung Hoa, cùng theo với tài năng của Mạc Đĩnh Chi thực hiện sứ thần Cao Ly yêu thích. Vị sứ thần Cao Ly đang được mời mọc ông quý phái đùa và gả con cháu gái mang đến ông. Người thiếp này sinh được một phái nữ, và lượt ông lên đường sứ loại nhì thì sinh 1 nam giới, kể từ cơ lập đi ra một dòng tộc ở vị trí kia.^[10][11][12] Một hậu duệ của ông đang được tìm tới VN, cây viết đàm hán tự động với ông Lê Khắc Hòe. Sau cơ ông Hòe với ghi chép bài bác "Người Triều Tiên lên đường buôn bán sâm là hậu duệ của Mạc Đĩnh Chi", mong muốn thăm dò bọn họ Mạc nhằm nhận bọn họ, đăng bên trên An Nam tập san số 4 năm 1926.^[b] Sau này Vũ Hiệp thuế luyện và đăng bên trên tập san Nghiên cứu vớt Sử số 2, 1996 bên trên Thành phố Xì Gòn.

Xem thêm: chồng của chị google la ai

Chỉ dẫn[sửa | sửa mã nguồn]

Tham khảo[sửa | sửa mã nguồn]

Sách tham ô khảo[sửa | sửa mã nguồn]

• Đại Việt sử ký toàn thư, Soạn fake Lê Văn Hưu, Ngô Sĩ Liên,...; Dịch fake Viện sử học tập Việt Nam; Nhà xuất phiên bản Khoa học tập xã hội thủ đô hà nội, 1993.
• Việt sử chi phí án, Soạn fake Ngô Thì Sĩ,Dịch giả: Hội VN Nghiên cứu vớt Liên Lạc Văn hóa Á Châu. Nhà xuất bản: Văn Sử 1991.
• Lịch triều hiến chương loại chí, Tập 1, Soạn fake Phan Huy Chú, Dịch fake Viện sử học tập Việt Nam; Nhà xuất phiên bản dạy dỗ, 2005.

Xem thêm[sửa | sửa mã nguồn]

• Mạc Thúy
• Mạc Đăng Dung

Liên kết ngoài[sửa | sửa mã nguồn]