| Dương Đình Nghệ | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Tĩnh Hải quân Tiết chừng sứ | |||||
| Tại vị | 931 – 937 | ||||
| Tiền nhiệm | Khúc Thừa Mỹ | ||||
| Kế nhiệm | Kiều Công Tiễn | ||||
| Thông tin yêu chung | |||||
| Sinh | 22 mon 11 năm 874[cần dẫn nguồn] Làng Giàng[cần dẫn nguồn], Ái Châu | ||||
| Mất | Tháng 3 năm 937 Đại La | ||||
| Hậu duệ | Dương Tam Kha | ||||
| |||||
Dương Đình Nghệ (chữ Hán: 楊廷藝), đem sách như Việt Nam sử lược của Trần Trọng Kim chép là Dương Diên Nghệ (楊筵藝, 22 mon 11 năm 874[cần dẫn nguồn] – 937)[1], người Ái châu, thực hiện tướng tá mang lại Khúc Hạo. Đời Hậu Lương, vì thế Khúc Hạo lắc cứ khu đất Giao Châu, nên Nam Hán Cao Tổ Lưu Nghiễm ở khu đất Quảng Châu Trung Quốc, đem cớ sai Lý Khắc Chính và Lý Tri Thuận xâm lăng Giao Châu. Kết trái ngược của trận đánh này là đàn ông Khúc Hạo là Khúc Thừa Mỹ bị tóm gọn, và vua Nam Hán phong Lý Tiến thay cho thực hiện Thứ sử Giao Châu. Thấy vậy, tướng tá Dương Đình Nghệ dấy binh lên, vượt mặt được Lý Khắc Chính, và bao vây Lý Tiến. Và khi Lý Tiến được tướng tá Nam Hán là Trần hướng dẫn rước quân cho tới cứu vớt, Dương Đình Nghệ một đợt tiếp nhữa vượt mặt và chém bị tiêu diệt được Trần hướng dẫn. Cuối nằm trong là Dương Đình Nghệ tiếp tục quang vinh tạo được trở nên, và uy phong tự động xưng là Tiết chừng sứ của Giao Châu. Sáu năm tiếp theo, Dương Đình Nghệ, tuy rằng thắng được nước ngoài xâm tuy nhiên lại bị tiêu diệt vì thế nội phản, bị tướng tá của tôi là Kiều Công Tiễn phản, giết mổ bị tiêu diệt rồi lên thay cho.[2][3]
Tên gọi
Do chữ diên (延 hoặc 筵) và chữ đình 廷 tương tự nhau nên đem sự "tam sao thất bản".
Đại Việt sử ký toàn thư, nước ngoài kỷ, Quyển V chép là Dương Đình Nghệ kèm cặp ghi chú: "Cương mục ghi Dương Diên Nghệ, người Ái Châu, tức Thanh Hóa (CMTB5, 17a). Tài liệu Trung Quốc như Tống sử (q. 488), Tư trị thông giám v.v... cũng chép là Dương Diên Nghệ. Ngũ đại sử (q. 65) chép như Toàn thư (là Đình Nghệ). cũng có thể thiếu sót đường nét chữ vì thế chữ 延 diên và chữ 廷 đình tương tự nhau."
Trong số sách ghi bọn họ thương hiệu ông là Dương Diên Nghệ đem Khâm quyết định Việt sử thông giám cương mục. Tại phần chi phí biên, Quyển V của sách này còn có ghi chú: "Sách An Nam kỷ yếu chép là Đình Nghệ. Nay theo đòi sách Cương mục (Trung Quốc) thay đổi lại là Diên Nghệ."
Như bên trên tiếp tục thưa Việt Nam sử lược của Trần Trọng Kim chép là Dương Diên Nghệ. Cuốn Đất nước VN qua quýt những đời của Đào Duy Anh cũng chép là Dương Diên Nghệ.
Sự nghiệp
Bối cảnh
| Loạt bài Lịch sử Việt Nam |
| ||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||||||||||||||||||||||
Xem thêm: nguyễn đắc văn là ai
Phía Bắc nước Việt tồn bên trên nhì nước rộng lớn là căn nhà Nam Hán và căn nhà Lương. Năm 919, Khúc Thừa Mỹ sai sứ lịch sự căn nhà Lương xin xỏ được lĩnh tiết việt, căn nhà Lương trao mang lại. Vua Nam Hán cả tức giận.[4]
Diễn biến
Mùa thu mon 7 năm 923 (theo sử của Trung Quốc là năm 930), vua Nam Hán Lưu Nghiễm sai tướng tá là Lý Khắc Chính (hoặc Lý Thủ Dung và Lương Khắc Trinh)[5] rước quân lịch sự tấn công Giao Châu. Lý Khắc Chính bắt được Tiết chừng sứ Khúc Thừa Mỹ đưa về. Vua Nam Hán phong tước đoạt mang lại Dương Đình Nghệ, mang lại Lý Tiến thực hiện Thứ sử Giao châu, cùng theo với Lý Khắc Chính lưu giữ trở nên.[6]
Năm 931, Dương Đình Nghệ mò mẫm cơ hội báo thù địch mang lại bọn họ Khúc. Ông nuôi 3.000 fake tử (con nuôi), đưa ra ngôi trường tấn công vật, chiêu tập luyện những hào kiệt, lấy đại nghĩa khuyến nghị bọn họ.[2]
Lý Tiến thắc mắc ngại, sai người cấp cho báo mang lại vua Nam Hán, nằm trong năm ấy, Dương Đình Nghệ rước quân vây Lý Tiến. Vua Nam Hán sai Trần hướng dẫn (hoặc Trình Bảo)[7] rước quân lịch sự cứu vớt, tuy nhiên cho tới điểm thì Dương Đình Nghệ tiếp tục hạ được trở nên. Lý Tiến trốn về nước, Trần hướng dẫn vây trở nên, Dương Đình Nghệ rước quân đi ra tấn công giết mổ bị tiêu diệt Trần hướng dẫn.[4]
Dương Đình Nghệ lưu giữ lấy trở nên, tự động xưng là Tĩnh Hải quân Tiết chừng sứ nhận lĩnh việc châu.[2]
Cái chết
Mùa xuân mon 3 năm 937, Dương Đình Nghệ bị nha tướng tá của tôi là Kiều Công Tiễn (hoặc Kiểu Công Tiễn)[7] giết mổ bị tiêu diệt. Một căn nhà tướng tá không giống của ông là Ngô Quyền kéo quân kể từ Ái Châu đi ra tấn công Kiều Công Tiễn.[4]
Quê hương
Sách An Nam chí lược, Việt sử chi tiêu án, Đại Việt sử ký toàn thư đều chép Dương Đình Nghệ là kẻ Ái châu. Theo biên soạn fake Lê Tắc, sách An Nam chí lược, quyển Đệ nhất, Ái châu là phần nằm trong Thanh Hóa.
- Nam-Giao đời xưa, căn nhà Chu gọi là Việt-Thường, căn nhà Tần gọi là Tượng-Quận, căn nhà Hán đặt điều thực hiện phụ vương quận: Giao-Châu, Cửu-Chân và Nhật-Nam. Nhà Đường lại cải Giao-Châu thực hiện An-nam phủ, quận Cửu-Chân thực hiện Ái-Châu, quận Nhật-Nam thực hiện Hoan-Châu, tức là La-Thành, Thanh-Hóa và Nghệ-An thời buổi này vậy.
Theo sách Lịch triều hiến chương loại chí của Phan Huy Chú:
- Thanh Hoa [8] nguyên vẹn trước là khu đất Tượng Quận, đời Hán gọi là quận Cửu Chân, Lương đặt điều là châu Ái, Tùy gọi là Cửu Chân, Đường lại thay đổi là châu Ái.[9]
Nhận định
| “ | Sử thần bàn rằng: Cuối đời Hán, Đường phần nhiều nuôi fake tử, là vì thế đương khi trí, lực chọi nhau, Hoặc là trong lúc hoán vị nàn nằm trong theo đòi nhau, tâm đầu ý hợp trong những lúc dừng cấp cho, tức thì nhận thực hiện fake tử, ko hiểu được lòng bác sĩ khó khăn dạ. Dấu của hớ hênh, là xui cho những người lấy trộm, thiên tính như vậy ko thể thực hiện không giống được. Đình Nghệ nuôi fake tử cho tới 3.000 người, thì bị nàn, còn ăn năn sao được nữa. | ” |
| — Việt sử chi tiêu án, Ngô Thì Sĩ | ||
[2]
| “ | Khúc Thừa Mỹ nhận chức quan tiền của Lương tuy nhiên bị tù đày ở Ngụy Đình; Dương Đình Nghệ xua đuổi tướng tá Hán nhận lấy châu, tuy nhiên bị nha tướng tá giết mổ sợ hãi. Truyện đem thưa rằng: nếu như không tồn tại người bị té, thì bản thân nổi lên sao được, là nghĩa thế. Tóm lại, cũng chính là vị lòng trời yếm loàn, ham muốn banh cơ nghiệp việt nam là 1 đời trị chính thức kể từ đấy. | ” |
| — Việt sử chi tiêu án, Ngô Thì Sĩ | ||
[2]
Sách An Nam chí lược, quyển Đệ thập cửu chép bài xích Đồ Chí Ca:
Xem thêm: lý tiểu long là ai
- Cuối đời Hàm-Thông Trung-Quốc loàn,
- Chuyển-vận lối xa cách vứt trì trệ.
- Ngô-Quyền, Khúc-Hạo, Kiểu[10] và Dương[11],
- Soán đoạt giành nhau, dân kiệt quệ.
- Họ Đinh, đời Tống mới mẻ phong vương vãi,
| “ | Kịp đời Ngũ-Đại, những người dân thố hào ở những châu Giao, Ái là Khúc Hạo, Dương-Diên-Nghệ, Kiều-Công-Tiện, v.v... thay cho nhau sử dụng võ lực cướp quyền. | ” |
| — An Nam chí lược, Lê Tắc | ||
Tham khảo
- Việt sử chi tiêu án, biên soạn fake Ngô Thì Sĩ, dịch fake Hội VN Nghiên cứu vớt Liên lạc Văn hóa Á Châu, Nhà Xuất bạn dạng Văn Sử 1991.
- An Nam chí lược, biên soạn fake Lê Tắc, Nhà Xuất bạn dạng Viện Đại học tập Huế, 1961.
- Đại Việt sử ký toàn thư, biên soạn fake Lê Văn Hưu, Ngô Sĩ Liên, dịch fake Viện Sử học tập VN, Nhà Xuất bạn dạng Khoa học tập xã hội thủ đô hà nội, 1993.
- Lịch triều hiến chương loại chí, biên soạn fake Phan Huy Chú, dịch fake Viện Sử học tập VN, Nhà Xuất bạn dạng giáo dục và đào tạo, 2005.
- Trần Trọng Kim (1919), Việt Nam sử lược.
- Châu Hải Đường (2018), An Nam Truyện – Ghi chép về VN vô chủ yếu sử Trung Quốc xưa. Công ty Cổ phần sách Tao Đàn, Nhà Xuất Bản Hội Nhà Văn.
Xem thêm
- Tự chủ
- Họ Khúc
- Khúc Thừa Mỹ
- Kiều Công Tiễn
- Ngô Quyền
- Dương Tam Kha
Chú thích
- ^ http://www.xxxxonline.com/tua-sach/viet-nam-su-luoc/quyen-i-phan-ii-chuong-v/286[liên kết hỏng]
- ^ a b c d e Việt sử chi tiêu án, Soạn fake Ngô Thì Sĩ, Dịch giả: Hội VN Nghiên cứu vớt Liên lạc Văn hóa Á Châu, Nhà Xuất bản: Văn Sử 1991, Chương Ngoại nằm trong Tùy và Đường.
- ^ An Nam chí lược, biên soạn fake Lê Tắc, dịch fake Ủy ban thông dịch sử liệu VN, Nhà Xuất bạn dạng Viện Đại học tập Huế, 1961, Quyển Đệ tứ.
- ^ a b c Đại Việt sử ký toàn thư, Soạn fake Lê Văn Hưu, Ngô Sĩ Liên..., Dịch fake Viện Sử học tập VN, Nhà Xuất bạn dạng Khoa học tập xã hội thủ đô hà nội, 1993.
- ^ Châu Hải Đường (2018), An Nam Truyện – Ghi chép về VN vô chủ yếu sử Trung Quốc xưa. Công ty Cổ phần sách Tao Đàn, Nhà Xuất Bản Hội Nhà Văn. Trang 235.
- ^ An Nam chí lược, biên soạn fake Lê Tắc, dịch fake Ủy ban thông dịch sử liệu VN, Nhà Xuất bạn dạng Viện Đại học tập Huế, 1961, Quyển Đệ thập nhất.
- ^ a b Châu Hải Đường (2018), An Nam Truyện – Ghi chép về VN vô chủ yếu sử Trung Quốc xưa. Công ty Cổ phần sách Tao Đàn, Nhà Xuất Bản Hội Nhà Văn. Tân Ngũ Đại sử trang 236.
- ^ Tức Thanh Hóa
- ^ Lịch triều hiến chương loại chí, tập luyện 1, biên soạn fake Phan Huy Chú, dịch fake Viện Sử học tập VN, Nhà Xuất bạn dạng giáo dục và đào tạo, 2005, trang 45.
- ^ Kiều Công Tiễn.
- ^ Dương Đình Nghệ.
Bình luận